Tüm ebeveynlerin karşılaşmaktan korktukları, biraz da efsaneleşmiş ''iki yaş sendromu'' olarak bilinen gelişimsel dönem hakkında bilgilenmek, ebeveynlerin uygun yaklaşım ve zorluklarla baş etme yöntemleri geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Uzman Psikolojik Danışman Seçil Akaygün Cüntay, ''Çocuklar kendilerine özgü olsalar da benzer gelişimsel dönemlerden geçen çocuklar benzer özellikler sergileyebilirler.'' diyor ve devam ediyor.

 

2 YAŞ DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ

2 yaş dönemi, çocukların bir çok becerilerini olgunlaştırırken kendi kişilik özelliklerini de sergilemeye başladıkları bir dönemdir. Çocuk artık bebek değildir; konuşabilir, hatta cümle kurar, yürür, hızlı hareket eder, etrafında olup bitenleri anlar. Yetişkinlerle de birarada olmayı sevebilir. Eşyalarını kendine saklamak isteyebilir, oyuncaklarını paylaşmak konusunda gönüllü olmayabilir. Arkadaşları ile beraber oyun oynamasa da akranları ile olmayı sever. Büyüklere özenebilir. Benmerkezci bir tutum içine girer. ''Ben ve başkaları'' gibi bir ayrımı henüz yapamadığından, tüm istek ve ihtiyaçlarının anında karşılanmasını talep edebilir. ''Hayır'' kelimesini kullanmayı öğrenir ve sık kullanmaya başlar.

 

BU DÖNEMDE ÇOCUK

* Etrafı keşfettiği kadar insan ilişkilerine ve sınırlara dair de keşiflerde bulunur. Bu nedenle çocuğun 5 duyusu ile keşif yapmasına imkan tanımak önemlidir. Çocuk ne kadar çok keşfederse bilişsel ve duygusal olarak o kadar zenginleşir.

* Anne ve babanın neye izin verdiği veya vermediği, ailenin neyi onayladığı da bu dönemde çocuğun topladığı bilgilerdendir. Dolayısı ile bu dönemde verilecek tepkiler çocuğun kafasında anne babanın çocuğuna güvenli bir şekilde sınır koyma imajını da etkiler.

* Bu dönemde çocuk anne babasının onu ne kadar anladığını, iyi tanıdığını, onun zor halleri ile baş edip edemediklerini de görür. Ceza, şiddet kullanmak, can acıtmak, bağırmak gibi yöntemler kullanıldığında çocuk da ilerideki hayatında zorluklarla baş etmek için bu yöntemleri seçer. Ancak yetkin bir anne baba görüntüsü çocuğun kafasında ''Annem ve babam ne olursa olsun beni severler, korurlar, yol gösterirler.'' şeklinde yorumlanır.

 

YENİ DURUMLA BAŞ ETMEK

* Çocuk bir yandan bağımsızlaşmak için büyük istek duyarken bir yandan da bu yeni durumla baş etmek için anne ve babasına ihtiyaç duyar.

* Bu ikili istek ve ihtiyaç da çocuğun git geller yaşamasına neden olur.

* Hem anneden uzaklaşıp merdiven basamağından atlamak ister, hem de bu yeni ve pek de güvenli gözükmeyen tecrübeyi yaşamak için anne ve babanın sınır koymasına, bu sınırlar sayesinde kendini güvende hissetmeye ihtiyaç duyar. Böyle olunca da bir ayrışma-bağlanma döngüsü başlar. Çocuğun içinde bulunduğu bu döngü ile de 2 yaş sendromu ortaya çıkar.

* Çocuklar bu dönemde kendi istek ve ihtiyaçlarının hemen olması konusunda ısrarcı olur ve benmerkezci bir tutum içine girerler. Bu da evde ''hayır''ların çoğalması, anlamı olmayan konularda ısrar edilmesi veya sürekli bir memnuniyetsizliği beraberinde getirir.

 

ISRARCI TUTUM VE ÖFKE KRİZLERİ

2 yaş sendromunun ilk ortaya çıkışı da çocuğun yetişkinlere göre anlamsız konularda ısrarcı olması, hatta bazen ağlama ve öfke krizlerine girecek kadar durumun ilerlemesidir. Bazen ''hayır'' derken aslında ''evet'' demek ister, ama bunu ifade etme sırası gelince, yine negatif bir tavır sergiler. Bu dönemde çocuklar kendi yaptıkları hatalar veya ilginç tepkilere gülünmesine oldukça kızabilir, hatta sadece bu davranıştan dolayı küslük sergileyebilirler.

 

ERKEN ERGENLİK GİBİ

Kimi çocuklar bu dönemdeki semptomları daha az gösterirken kimi çocuklar için bu dönem ''erken bir ergenlik'' gibidir. Az veya çok göstersin fark etmez, anne babaya düşen ilk rol bu dönemin gelişimsel olduğunu kabul etmek ve çıkan zorluklar karşısında yetkin durabilmektir.

 

AKRANLARINDAN DAHA ŞİDDETLİ YAŞAYAN ÇOCUKLAR

* Yemek yeme ve uykuya dalmada büyük direnç gösterebilir,

* Anneye aşırı bağlanma ile sürekli anneyle birlikte olmak isteyebilir,

* Ağlama veya öfke krizlerine girebilir,

* Kendine veya oyuncaklarına zarar verme davranışı gösterebilir,

* Kendi dediğinin kendi istediği şekilde ve zamanda olmasını isteyebilir,

* Kriz anında dikkatini dağıtmak istediğimizde daha çok tepki verebilir veya anne babanın tüm taleplerine şiddetli ''hayır''larla cevap verebilir.

 

2 YAŞ DÖNEMİNİN ÇOCUK GELİŞİMİNE KATKISI

Bu dönem hem anne baba için hem de çocuk için zorlu da olsa, bu dönemin bebeklikten çocukluğa geçiş süreci olduğu unutulmamalı, dönemi ''Bitse de hepimiz eski hayatımıza geri dönsek.'' olarak değil, ''Bu dönemi hep birlikte nasıl faydalı bir sürece dönüştürebiliriz?'' olarak görülmelidir. Bunu yapmak kriz anında imkansız gibi gözükse ve hatta anne baba zaman zaman kendi çocuklarından yorulsa da, süreç bittikten sonra bu dönemi nasıl geçirdiğiniz ve kapattığınız çocuğun hayatında oldukça önemli yer tutar.

 

3 YAŞA HAZIRLANIR

2 yaş dönemi bir geçiş dönemi olduğu için uygun ebeveyn yaklaşımları sergilendiğinde çocuk güvenli bir şekilde ''neden?'' diye soran, kendini iyi ifade eden, sosyal becerilerin zenginleştiği ''3 yaş''a tecrübelerini aktarabilir.

 

EBEVEYNLERİN DAVRANIŞLARI

* Bu dönemde anne babalara düşen en önemli rol çocuğun tepkilerini kişisel almamak ve amaçlı bir tepki olarak yorumlamamaktır. Bunu yaptığınızda çocuğunuzu daha rahat kabul edersiniz, bu şekilde daha sakin ve yetkin davranabilir ve uygun yaklaşımları daha iyi seçebilirsiniz.

* Çocuğunuzun hayırları karşısında hemen ısrarcı olmadan bunun iletişim kurmak için gerekli bir süreç olduğunu hatırlayın. Neye hayır dediğini, aslında neden hayır dediğini, 5 dakika önce ne olduğunu veya birazdan ne olmak üzere olduğunu düşünün. Ani ve acele tepki vermeyin.

* Bu dönemde çocuk sanki sınırsız olmak istiyormuş gibi görünse de aslında sınır ihtiyacı yoğundur. Çocuk fiziksel ve duygusal sınırlarını bilirse kendini güvende hisseder. Sınır koyulmayan bir hayat çocuğun kaygı yaşamasına veya korkup öfkelenmesine neden olabilir.

* Anne baba zorluklar karşısında güvenli ve sakin kalabilmeli, çocuğuna ''Ben senin için burada bekliyorum.'' güvencesini verebilmelidir.

* Kriz anları için anne babanın aklında bir plan olması, çocuğunu iyi tanıması, o anda neyin iyi/kötü sonuç getireceğini bilmeleri önemlidir.

* Bazen çocuğun dikkatini başka bir yöne çekmek işe yarasa da bu çocuğun dinlenmediği hissini de verebileceğinden bu yöntem dikkatli ve seyrek kullanılmalıdır.

 

KARDEŞLER ÇOCUĞU ETKİLER

Bu dönemde eğer kardeşlerin yaşları birbirine yakınsa diğer kardeş de benzer özellikler sergileyebilir, çünkü çocuklar gördüklerini taklit etmeyi severler. Anne babaya düşen rol yine iki kardeş için de eşit olmaya çalışmadan onların bireysel ihtiyaçlarına uygun davranmak ve yetkin görünmektir. Burada önemli olan ''Ama o senin kardeşin, sen büyüksün'' gibi tek tarafa sorumluluk yükleyici yaklaşımlardan uzak durmaktır.

 

3 YAŞA KADAR UZAYABİLİR

Bu dönem zaman zaman 3 yaşa kadar uzayabilir. Böyle durumlarda anne babanın çocuğun hangi ihtiyacından bu dönemin uzadığını fark etmesi, veya çocuğun davranışlarının bu dönemden kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlaması gerekebilir.

 

İLERİYE DÖNÜK ETKİLER

Bu dönem kişiliğin gelişmesine, çocuğun ayrışıp sağlıklı bir şekilde bireyselleşmesine izin veren bir dönem olduğu için dönemi olumlu görmek ve yaklaşımları buna göre belirlemek yararlı olacaktır. Aksi bir tavır ile dönemi olumsuz havada yaşamak çocuğu olumsuz etkileyebilir. Evde 2 yaş sendromu yaşayan bir çocukla günlük rutine uymak zaman zaman zor olacağından esnek olmak, anne baba olarak yardımlaşmak, kendi sabır sınırlarınızı bilmek de dönemi kolaylaştıracaktır.